De Rechtmakersmethode

Antwoord: het stellen van deze vraag veronderstelt, dat dit contract moet worden geïnterpreteerd en dat er een uitspraak moet worden gedaan door een derde partij (een rechter of een arbiter). Om te zorgen dat de andere partij zijn belofte houdt, compensatie of schadevergoeding betaalt.

Evenwel: de crux van een duurzame overeenkomst is nu juist, dat de betrokkenen zelf hun conflicten oplossen. Dat zij leren hiervoor zelf verantwoordelijkheid te nemen en ook hoe je dat op een goede manier doet. Een onderdeel van het gezamenlijke proces is ook het leren ‘conflictvaardiger’ te worden. Door samen een conflict in een vroeg stadium en op een goede manier op te lossen, groeit het vertrouwen en de diepgang van de samenwerking.

En mocht het uiteindelijk toch nodig zijn om naar de rechtbank te stappen: als in de duurzame overeenkomst een belofte is opgenomen van een partij om iets te doen voor een bepaalde datum, tegen een bepaald bedrag, dan is dat net zo goed een juridisch afdwingbare verplichting, als dat ook bij een (traditionele) overeenkomst het geval is.

Antwoord: het is niet nodig om juridisch ‘jargon’ in een duurzaam contract op te nemen, om zo het document ‘legaal’ of ‘officieel’ te maken. Het meeste juridisch jargon is een overblijfsel uit het verleden en heeft geen specifieke betekenis, hoewel je het vaak nog terugvindt in allerlei juridische (standaard)documenten. In mijn ogen illustreert dit de luiheid die er helaas is om juridische documenten te ‘schonen’ van oud  en archaïsch taalgebruik.

Antwoord: het idee dat een duurzame overeenkomst veel vage termen bevat en niet geschikt is voor de echte, ‘harde business’, is onjuist en door de praktijk achterhaald. Als je in een duurzaam (of ander) contract je uitsluitend bedient van algemene ‘containerbegrippen’, zoals missie, visie en waarden, dan kan je dit contract terecht als ‘vaag’ zien.

Wij gaan met onze contracten echter een tandje dieper wat betreft concreetheid. Onderdeel van onze duurzame contracten is nu juist het concreet maken van de algemeen geformuleerde uitgangspunten en gezamenlijke visie. Wat betekenen deze voor datgene wat je samen wil bereiken, voor de omgang met elkaar en wat is er van twee kanten nodig? Dit zijn bepaald geen vrijblijvende gesprekken. De uitkomsten van deze gesprekken vind je terug in de duurzame overeenkomst.

Hierdoor bevat een duurzame overeenkomst van De Rechtmakers juist meer inhoud en geeft deze een veel beter beeld van wat de partijen voor ogen hebben, dan een traditionele overeenkomst. 

Het lijkt een contradictie: de overeenkomst is aanzienlijk korter, maar deze geeft meer duidelijkheid en daarmee voorspelbaarheid en ‘zekerheid’.

Interpretatie-issues komen alleen aan de orde, als een derde partij een uitspraak moet doen in een geschil over de overeenkomst. De opzet van een duurzame overeenkomst is nu juist, dat alleen de betrokkenen deze interpreteren, waarbij zij ook afspraken hebben gemaakt over een manier van shared decisionmaking en het oplossen van problemen.

In een onverhoopte juridische procedure zal de rechtbank de gezamenlijke visie en waarden als een intentie of bedoeling kunnen meenemen in de uiteindelijke beslissing.

Antwoord: door de toepassing van De Rechtmakersmethode toont zich de mate van integriteit van alle betrokken partijen. Helderheid en duidelijkheid over belangrijke zaken ontstaan tijdens het gezamenlijke proces. Soms merk je dat een potentiële contractpartner niet geïnteresseerd is in helderheid. Sommigen zijn zelfs bang voor het geven van helderheid en duidelijkheid. 

We denken soms dat duidelijkheid en openheid betekent dat we kwetsbaar zijn. Dat als we open zijn en vertrouwen hebben in wat we belangrijk vinden en waar we voor staan, de relatie die we tot stand hopen te brengen er wellicht niet zal komen, of dat deze in ons nadeel zal uitpakken.

Maar het is een illusie om te denken dat we zonder het te hebben over zorgen en angsten, of te praten over verwachtingen en beelden, we op magische wijze tóch de samenwerkingsrelatie zouden kunnen krijgen die we wensen. De enige manier om zo’n relatie te realiseren is, deze samen op te bouwen op basis van gesprekken die ‘ergens over gaan’. 

We gaan samenwerkingsrelaties aan, omdat we verwachten dat we samen meer kunnen bereiken dan alleen. Dit betekent dat we niet moeten ‘wegduiken’ van hoe het werkelijk is. Want als we het vermijden om duidelijk en open te zijn over belangrijke zaken, dan benutten we niet de kans om tot een goede samenwerking te komen. 

Sommige mensen proberen om de relatie te manipuleren en te controleren, omdat zij denken dat dit de enige manier is om ‘veilig’ te zijn en hun deel te krijgen van het samenwerkingsresultaat. Ze denken, dat als ze bepaalde afspraken in het contract vaag laten, dit in hun voordeel zal uitwerken. En omdat zij op deze manier ‘flexibiliteit’ inbouwen. Later kunnen dan de juristen met elkaar gaan discussiëren over de betekenis van bepaalde frasen uit het contract, om hen voordeel te bezorgen. 

Tijdens het gezamenlijke proces dat je doorloopt met De Rechtmakers zal het echter duidelijk worden, als een van de partijen zo acteert. En dan rijst de vraag: is dit wel een partij waar ik mee samen wil werken?

In een traditionele overeenkomst komen dit soort dingen vaak pas aan de orde als de handtekeningen al gezet zijn. en zich daarna een onaangename dynamiek gaat ontwikkelen. Het risico op zo’n ‘verrassing’ verklein je met het traject van de Rechtmakers.

Het is belangrijk om voor ogen te houden dat de echte waarde van een duurzame overeenkomst niet zit in het juridische effect. Maar in het ontwikkelen van een goede relatie, door het stellen van de goede vragen en het voeren van gesprekken.

Antwoord: er zijn in mijn ogen diverse soorten van ‘bescherming’. De ene soort betreft bescherming tegen een kwaadbedoelende wederpartij. Hieraan heb ik in de vorige vraag al aandacht besteed.

De tweede soort bescherming is de behoefte aan indekking tegen onvoorziene risico’s en verantwoordelijkheden. Hier is de duurzame overeenkomst niet anders dan de traditionele: je zult in gesprek moeten gaan met elkaar over een redelijke verdeling van risico’s. Waarbij een belangrijk uitgangspunt is: wie kan dit risico (het meeste) beïnvloeden of beheersen?

Een groot verschil is wel dat een duurzame overeenkomst meer flexibiliteit heeft om op basis van de afgesproken uitgangspunten en de gezamenlijke visie te ‘navigeren’ naar het gezamenlijk doel. Zo’n omvangrijke overeenkomst blijkt vaak dan net die ene situatie niet te bestrijken. Of bepaalde wettelijke regelingen zijn over het hoofd gezien. In mijn ogen geeft zo’n dichtgeregelde overeenkomst voornamelijk schijnzekerheid. Zeker als er in de relatie tussen contractpartijen veel wantrouwen is. 

Het gevoel van bescherming, dat mensen ontlenen aan traditionele contracten is in mijn ogen vaak de schijn van bescherming.

De manier waarop we traditionele contracten opstellen nodigt niet uit tot het nemen van verantwoordelijkheid. Uit angst dat dit tot aansprakelijkheid leidt. Als mensen op bepaalde punten zorgen en angsten hebben, dan is het belangrijk dat die op tafel komen. Om samen te zien of deze reëel zijn en zo ja, hoe ze kunnen worden opgelost en wat hen comfort geeft.

Bescherming tegen een realistisch gevaar is natuurlijk goed. Maar wat vaak in de weg zit bij traditionele contracten en de onderhandelingen daarover is, het perspectief dat je moet “winnen” ten koste van een ander, om veilig en beschermd te zijn. Deze grondhouding zal nooit een goede basis zijn voor een gelijkwaardige samenwerking, die voor beide partijen goede en bevredigende resultaten oplevert. “Why no one wins, unless everyone wins.”

Door De Rechtmakersmethode vinden individuen en organisaties nieuwe, creatieve en coöperatieve manieren om samen te werken. Sommigen juristen zeggen misschien dat dit ‘soft’ is, maar het is lastiger dan wat zij voorheen hebben gedaan. Juristen die kiezen voor conscious contracts zijn de echte winnaars. En ze delen een grotere prijs!

Antwoord: Veel mensen vragen mij of het mogelijk is dat hun advocaat of jurist de vaardigheden leert om duurzame overeenkomsten te maken. Het antwoord op deze vraag is: 'misschien'.

Dit antwoord geef ik ook vanwege mijn eigen gevoel dat ik iets heel geks deed, toen ik met mijn methode startte. En ik daarmee iets totaal anders ging doen, dan wat gebruikelijk is vanuit het geldende juridisch paradigma.

Ik moest het nodige in mijzelf overwinnen om de stappen te zetten en mijn methode te ontwikkelen en in de praktijk te brengen.

Uit eigen ervaring kan ik melden dat de meeste juristen in ieder geval de volgende ‘obstakels’ tegen zullen komen:

• Verandering in mindset. Juristen ontlenen nu vaak autoriteit aan het goed kennen van de jurisprudentie en de wet, aan het goed kunnen analyseren van juridische vraagstukken en precedenten. Juristen zijn getraind om naar het verleden te kijken en hieruit te putten voor de toekomst. Juristen zijn eigenlijk professionele zorgenmakers. Zij voelen zich er vaak verantwoordelijk voor om alle problemen en conflicten te kunnen voorzien en te zorgen dat hun cliënt ‘aan de goede kant’ van de streep zit. 
• Duurzame contracten kun je niet terugvinden in modellen die op internet circuleren. Deze juristen kunnen die contracten nu dus niet maken. Veel juristen zeggen: laten we vooral blijven bij een juridische benadering. Ja, dat is typisch een antwoord van een jurist! Het geeft in mijn ogen echter de angst weer om onafhankelijk te denken en jezelf toestemming te geven om ook andere principes toe te passen, om als het ware uit je juridische stramien te stappen.
• Gelijk/ongelijk, winnen/verliezen, fout/aansprakelijkheid: dit zijn essentiële onderdelen van de juridische mindset. Ze hebben te maken met angst en de behoefte om controle te houden. 
• Juristen worden geacht zich niet inhoudelijk bezig te houden met de deal. Zij zien het (slechts) als hun taak om de al tot stand gebrachte afspraak in een waterdicht juridisch document vast te leggen.
• Het zou kunnen zijn, dat je als jurist wordt beschuldigd van het maken van juridische fouten, doordat je bepaalde zaken niet of anders in een duurzame overeenkomst regelt. Ik denk dat dit de grootste zorg van juristen is. Het geeft een ongemakkelijk en schurend gevoel om vanuit een ander gezichtspunt te gaan kijken.
• Duurzame contracten vloeien voort uit andere waarden dan het beschermen van eigendom of bestaande posities. Om vanuit een ander gezichtspunt te gaan handelen, dat heeft tijd, geduld en training nodig.

Ondertussen zie ik dat zeker ook veel andere stromingen ontstaan binnen de juridische wereld, die meer progressief zijn. Zoals mediators, holistische advocaten, juristen die zich met herstelrecht bezighouden en met meer contemplatieve zaken als mindfulness in het recht. En buiten de juridische wereld, in de ‘echte’ wereld is De Rechtmakersmethode inmiddels doorgebroken. Deze methode vindt op ruime schaal toepassing binnen de zorg en inmiddels ook in andere branches. De Rechtmakersmethode maakt deel uit van een grotere beweging die wereldwijd steeds meer aan kracht en betekenis wint.